بیماری پارکینسون اولین بار در سال 1817م. توسط دانشمندی به نام “جیمز پارکینسون” شناسایی شد. این بیماری یک اختلال مزمن پیشرونده و تخریب کننده عصبی است که پس از آلزایمر، دومین بیماری تخریب کننده اعصاب به شمار می رود و در میان زنان و مردان تمامی قومیتها دیده می شود. این بیماری معمولاً در سنین بالا بروز می کند و شیوع آن در افراد بالای 50 سال، حدود 2 درصد تخمین زده می شود.
ایجاد بیماری پارکینسون در نتیجه از بین رفتن نوعی از سلولهای عصبی در مغز است که مسئول تولید ماده ای به نام دوپامین (یک نوع ماده انتقال دهنده عصبی) هستند. البته باید دانست علائم بالینی این بیماری زمانی بروز می کند که حدود 80 درصد این سلولها از بین رفته باشند. علائم و تظاهرات بالینی این بیماری، مهمترین راه تشخیص آن هستند که از بین آنها سه علامت لرزش (ترمور)، سفتی عضلات (رژیدیتی) و اختلال حرکات و مشکل در شروع حرکت (آکنیزی) جزء علائم تشخیصی اصلی این بیماری هستند. اهمیت تشخیص به موقع این علائم در این است که با اصلاح سبک زندگی و شروع دارودرمانی می توان تا حدی علائم بیماری را کاهش داد و کیفیت زندگی افراد را بالا برد. البته باید دانست با پیشرفت بیماری، علائمی نظیر عدم تعادل، مشکلات حافظه و اختلالات شناختی همچنین احساس خستگی و اختلالات خلق و خو مانند افسردگی نیز ممکن است بروز کند.
علت بروز این بیماری به درستی مشخص نیست اما وجود زمینه ژنتیکی (که 5 تا 10 درصد موارد بیماری را شامل می شود)، بالا رفتن سن و عوامل محیطی از جمله عوامل موثر در این بیماری دانسته شده اند. در این میان نقش عوامل محیطی را پررنگتر می دانند و از مواردی مانند مواجهه طولانی مدت و در نتیجه مسمومیت با منگنز، سرب و آهن ، مسمومیت با منوکسیدکربن، ضربه مزمن و مداوم به سر، قرار گرفتن در برابر سموم آفت کش و تزریق برخی مواد مخدر نام برده شده است.
شایان ذکر است تاکنون درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده است و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. رایج ترین دارویی که در حال حاضر برای کاهش علائم این بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران به کار می رود، داروی لوودوپا (L-dopa) است که در واقع یک ماده طبیعی است که در گیاهان و حیوانات یافت می شود و پیش ساز دوپامین است که توسط سلولهای عصبی، در مغز تبدیل به دوپامین می شود. برای بهبود اثربخشی و کاهش عوارض، این دارو معمولاً در ترکیب با داروی دیگری به نام کاربی دوپا تجویز می شود. یادآوری می شود داروی لوودوپا منجر به کاهش علائم بیماری می شود اما ماهیت بیماری را تغییر نمی دهد و در طول زمان با کاهش اثر آن، دُز دارو توسط پزشک تغییر می یابد.
از جمله مشکلات دیگری که ممکن است در این بیماران دیده شود می توان به اختلالاتی نظیر اختلال در صحبت کردن، تغییر دستخط و مشکل در نوشتن و همچنین برخی علائم در چهره اشاره کرد. به همین دلیل این افراد ممکن است به درمانهای کمکی نظیر گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی هم نیاز پیدا کنند.
آیا تغذیه در بهبود شرایط این بیماری نقشی دارد؟
جالب است که بدانیم دوپامین ماده ای است که از اسیدهای آمینه ( واحدهای سازنده پروتئین)، تشکیل شده و بنابراین تحت تأثیر رژیم غذایی است. دانشمندان معتقدند عادات غذایی سالم در پیشگیری و درمان پارکینسون تأثیر دارند. لذا در این بخش به ذکر موارد تغذیه ای که بر پایه یافته های حاصل از تحقیقات علمی است، پرداخته می شود.
- رژیم غذایی باید حاوی مقدار کمی چربی با منشاء حیوانی باشد و در عین حال غنی از منابع فیبر غذایی به ویژه حبوبات و سبزیها باشد.
- مواد غذایی غنی از مواد آنتی اکسیدان شامل انواع مغز دانه ها (مانند بادام و گردو)، دانه ها، سبزیهای برگی سبز، انواع لوبیا و ادویه ها (مانند دارچین، زردچوبه و میخک)، قهوه و شکلات توصیه می شود.
- برای پیشگیری از مصرف آفت کش ها باید تا حد امکان از مواد غذایی ارگانیک استفاده شود.
- برای حفظ سلامت روده و تسهیل عمل سمزدایی کبد، مصرف مواد غذایی سرشار از گوگرد مانند سیر، پیاز و تخم مرغ و منابع غذایی غنی از فیبر غذایی محلول در آب، مثل سبوس جوی دوسر، توصیه می شود.
- بیمارانی که داروی لوودوپا مصرف می کنند، بهتر است پروتئین کمتری در برنامه غذایی روزانه شان مصرف کنند. همچنین برای اثربخشی بیشتر داروی لوودوپا، بیماران مبتلا به پارکینسون باید داروی خود را 30 تا 45 دقیقه قبل از وعده غذایی حاوی پروتئین مصرف کنند.
- به دلیل اینکه بیماران مبتلا به پارکینسون لرزش و حرکت دائمی دارند، ممکن است بعضی از آنها دچار کاهش وزن شوند. لذا تأمین انرژی مورد نیاز این بیماران و تطبیق آن با رژیم غذایی توسط متخصص تغذیه، ضروری است.
توصیه هایی برای تغییر سبک زندگی:
- از پخت غذا در ظروف آلومینیومی پرهیز کنید.
- بطور منظم ورزش کنید. در صورت امکان انجام دوچرخه سواری برای بیماران مبتلا به پارکینسون می تواند بسیار خوب باشد.
نکاتی درباره مکملهای تغذیه ای:
- بطور کلی باید از مصرف مکملهای حاوی آهن و منگنز پرهیز شود.
- مکملهای مولتی ویتامین – مینرال بدون منگنز و آهن، مکمل ویتامین D3 و روغنهای ماهی، مکمل ویتامینهای B12, B6 و اسید فولیک و مکمل Q10 بر اساس مقدار مورد نیاز بیمار و طبق نظر پزشک و متخصص تغذیه توصیه می شوند.
- نوشیدن 3 فنجان چای سبز در روز نیز با داشتن مقادیر قابل توجهی مواد آنتی اکسیدان، مفید دانسته شده است.
تهیه کننده: مینا کاویانی
سرپرست واحد آموزش همگانی
انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور